Zmiany w procesie nauczenia

Świat stale się zmienia. Już starożytny filozof – Heraklit – analizując naturę rzeczywistości, doszedł do wniosku, że jej stałym elementem jest to, że nic nie jest stałe.

Zmiany we współczesnym świecie

Współczesny człowiek, wątpiąc w poznawcze możliwości rozumu, zaprzestał poszukiwania obiektywnej prawdy. Samodzielnie wyznacza normy etyczne, uważając, że nie ma powszechnie obowiązujących zasad moralnych. Fundament myślenia współczesnych ludzi stanowi pluralizm poglądów, różnorodność stylów życia oraz wolność tworzenia. Rozwój Internetu zapoczątkował „erę natychmiastowej informacji”. Erę możliwości dostępu do niej dla niemal wszystkich ludzi, w dowolnym miejscu i czasie.

W dobie szybkiego dostępu do informacji wyrasta nowe pokolenie, u którego tworzy się płynna tożsamość, tzn.  postrzeganie siebie nie jako cos pojedynczego oraz wyjątkowego, ale jako kogoś, kto ma wiele obliczy. Należy również dodać, że mobilność świata skutkuje powstawaniem relacji osobowych „przesyconych” wielokulturowością.

Skutkuje to wymuszeniem zmian w pedagogice – zmiany celów treści i metod nauczania. Niezbędna jest stała potrzeba kształcenia nauczycieli oraz ewoluccji modelu relacji uczeń – nauczyciel.

Zmiany w procesie nauczenia – uczenia się. Rozwiązania praktyczne.

• Metoda projektów

Zorganizowane działanie uczniów, poprzez zadanie zróżnicowanych zadań, poprzez pracę w małych grupach, w określonym czasie, z wykorzystaniem różnorodnych źródeł wiedzy. Celem udziału w projekcie jest zdobycie nowej wiedzy oraz wyćwiczenie umiejętności jej wykorzystania. Uczeń ma możliwość wykorzystania różnych źródeł informacji, co wymusza na nim ich odpowiednie uporządkowanie, wyselekcjonowanie, przekształcenie oraz zaprezentowanie.  Udział w projekcie rozwija samodzielność, systematyczność i pomysłowość uczniów, a także uczy planowania działań i dociekliwości w rozwiązywaniu problemów. Metoda projektów to interaktywny i elastyczny model uczenia się i nauczania. Pozwala na integrację wiedzy z różnych dziedzin, wymuszając współpracę ucznia z nauczycielem.

• Metoda WebQuest – 1985 – Darni Dodge, Tom March

Opracowana na bazie metody projektów, głównie w oparciu o wykorzystanie technologii komputerowej. Podstawowym źródłem wiedzy są zasoby Internetu, a efektem pracy może być prezentacja, strona www lub pokaz multimedialny. Uczniowie czerpiąc wiedzę z sieci zmuszeni sią do wyćwiczenia umiejętności wyszukiwania, analizowania oraz krytycznej selekcji, twórczego porządkowania zdobytych informacji. Metoda posiada kilka elementów: wprowadzenie, zadanie, opis procesu oraz źródła. 

• Filozofia dla dzieci – Mathew Lipman

W tej metodzie umiejętność poprawnego myślenia rozwijana jest poprzez filozofię. Umożliwia to poznanie różnorodnych sposobów myślenia, wzbogacenie wiedzy oraz podtrzymanie ciekawości poznawczej. Bazuje na dialogu pomiędzy uczniami pod kierunkiem nauczyciela we „wspólnocie dociekającej”. Inspirację do dyskusji stanowić mogą: tekst filozoficzny, fragment z literatury obraz, film. Skupia się ona na jednym pytaniu – wybranym przez uczestników wśród powstałych po lekturze dzieła kultury. Odmianą edukacji filozoficznej jest projekt „Lego – Logos”, której efektem jest budowla, wykonana z klocków lego, oddająca sens danego tekstu.

• Uniwersytet Dziecięcy

Zajęcia prowadzone są przez wykładowców akademickich. Uczestnicy podzieleni są na grupy wiekowe, realizując program dostosowany do zainteresowań i możliwości. Zajęcia prowadzone są w formie wykładów oraz warsztatów z zakresu nauk humanistycznych, artystycznych, przyrodniczych, społecznych lub technicznych. Oferta pozwala podtrzymać naturalną ciekawość poznawczą, rozwinąć zainteresowania oraz odkryć wrodzone talenty.

• Plan daltoński – Helen Parkhurst

Organizacja pracy opiera się na rezygnacji z podziału na klasy i jednostki lekcyjne. Zastępuję się je gabinetami przedmiotowymi, w których uczeń może pracować indywidualnie, w parach lub w grupie. Nauczyciel pełni rolę koordynatora, poprzez dostarczenie dziennego lub miesięcznego programu pracy, instrukcji, wykazu źródeł oraz pomocy dydaktycznych. Organizacja procesu nauczania jest tak zaplanowana, aby uczeń zarządzał przebiegiem wykonywanych czynności.  Wspiera się niezależność oraz samodzielność uczniów, uwzględniając  ich zróżnicowane potrzeby zainteresowania oraz możliwości.

Zmiana w procesie nauczania – uczenia się.

Edukacja szkolna jest tym miejscem, w którym „sposób myślenia nie może zostać oddzielony od sposobu działania”. Zmiany w społeczeństwie wymuszają rezygnację ze schematu „cztery jeden” – jedne nauczyciel, jeden przedmiot, jedna godzina, jedna klasa. Nauczanie powinno być syntezą wszelkich form edukacji – formalnej, nieformalnej, przemiennej oraz na odległość. Rozwój technologii powala na dostęp do różnorodnych forma informacji, a każde życiowe doświadczenie weryfikacją zdobytej wiedzy. Dlatego tak ważny jest dostęp do zajęć poza placówką edukacyjną, np. w zakładzie pracy. Zmiana postrzegania edukacji powinna również skutkować możliwością edukacji „dla wszystkich w ciągu całego życia”, jako odpowiedź na szybsze i permanentne zmiany stanu wiedzy oraz rozwoju technologicznego. Dlatego uczeń nie powinien skupiać się na przyswajaniu wiedzy, ale na ćwiczeniu umiejętności „jak się uczyć”. Dziś mniej chodzi o to, co człowiek wie, ale czy potrafi myśleć.

Indywidualizacja pracy z uczniem.

Poszczególni uczniowie posiadają sobie właściwe uzdolnienia, potrzeby oraz zainteresowania. Styl uczenia się stanowi indywidualną własność ucznia. H. Gardner wyróżnił osiem stylów uczenia się: inteligencję lingwistyczną, logiczno-matematyczną, wizualno-przestrzenną, cielesno-kinestetyczną, muzyczną, przyrodniczą, interpersonalną i intrapersonalną. W zależności od posiadanej inteligencji uczniowie chętniej biorą udział w konkretnych aktywnościach. Uczniów charakteryzują nie tylko różne inteligencje, ale również różne style myślenia: analityczne, twórcze i praktyczne. Posiadane przez uczniów różne style uczenia się i myślenia wymagają doboru odpowiednich metod pracy.

Indywidualizacja pracy z uczniem stawia dziecko w centrum. Najważniejsze są jego potrzeby i zainteresowania, a środowisko powinno być tak zaprojektowane aby uczenie się było efektem „działania podejmowanego przez tego, który się uczy”. Ważne jest wspieranie samodzielności ucznia oraz rozwoju jego zainteresowań.

Wpis powrastał w oparciu o artykuł autorstwa Doroty Łażewskiej „Zmiany w procesie nauczania – uczenia się – praktyczne rozwiązania i teoretyczne założenia”